سوله چیست؟ با انواع و کاربردهای آن آشنا شوید

با پیشرفت قابل توجهی که در صنعت مشاهده می‌کنیم، از سوله‌ها استفاده‌های گسترده‌ای می‌شود و حتی می‌توان گفت شما برای راه‌اندازه یک محیط صنعتی مثل کارخانه یا کارگاه‌های تولیدی با توجه به نیاز خود، به انواع سوله نیازمند هستید و می‌توانید از آن‌ها استفاده‌های زیادی نمایید. در این مقاله در وهله اول می‌خواهیم بدانیم سوله چیست، تاریخچه تولید آن، اجزا تشکیل دهنده، نحوه اجرا، کاربردهایی که در صنعت دارد، پوشش، قیمت سوله و… آشنا شویم. با مجموعه فولادینو که یکی از بهترین گروه‌های تولیدی در بازار فولاد ایران است، برای خواندن این مقاله همراه باشید. 

سوله چیست؟

یکی از پرکاربردترین سازه‌های فولادی در صنعت می‌توان از سوله یا industrial shed نام برد که در اشکال و ابعاد مختلف با توجه به کاربردی که برای مصرف کنندگان دارند، طراحی و تولید می‌شوند. همان‌طور که گفتیم سوله یک سازه فولادی با سقف منحنی شکل یا شیب‌دار با دهانه‌ ورودی بزرگ است که بر اساس محاسبات پیچیده در ابعاد و اندازه مختلف و برای استفاده به عنوان انبار و نگهداری، سرپناه، سالن‌های ورزشی، درمانی، آشیانه هواپیما و… تولید و ساخته می‌شود.

تاریخچه تولید و طراحی سوله چیست؟

تاریخچه ساخت و تولید سوله در جهان به اواسط دهه 70 و در ایران به دهه 30 برمی‌گردد. یکی از اولین استفاده‌کنندگان از این سازه مربوط به یک کارخانه چاپ در اتریش بود که به دلیل نیاز به فضای بزرگتر و صرفه‌جویی در هزینه راه‌اندازی، از سوله استفاده نمود. همچنین صاحب چاپخانه‌ای در انگلیس به نام کاکستون نیز اولین بار برای ذخیره‌سازی و نگهداری محصولات کشاورزی و تجهیزات از این سازه استفاده کرد. بعد از انقلاب صنعتی در اروپا استفاده از سوله بسیار رواج پیدا کرد و در زمان جنگ‌های جهانی نیز به عنوان سرپناه و محیط درمانی کاربرد داشت. در کشور ما نیز افراد با استفاده از فلز و اتصالات مختلف به ساخت این سازه برای نگهداری و ذخیره سازی، درمان و… پرداختند. در ابتدا این سازه با فلز چدن ساخته می‌شد ولی امروزه از آهن‌های کم کربن تولید می‌شود. همچنین طراحی و تولید این سازه در دنیا پیشرفت قابل توجهی نیز داشته است و کشور ما نیز در تلاش است که بتوانند همانند دنیای غرب به طراحی و ساخت مدرن این سازه فلزی پرکاربرد بپردازد.

آشنایی با انواع سوله با توجه به کاربرد آنها

سوله‌ها دارای دسته بندی متنوعی هستند که انواع آن‌ها باتوجه به کاربردی که دارند، به شرح زیر است:

۱- سوله تیر ورقی (Sheet Beam Shed)

یکی از قدیمی‌ترین نوع ساخت این سازه، سوله تیر ورقی می‌باشد که به سوله سنگین یا سنتی نیز معروف است. تیر ورقی اولین نوع طراحی شده سوله در جهان و ایران است که به دلیل انعطاف بالایی که در ساخت داشت، بسیار محبوب و پرطرفدار بود. برای ساخت و تولید این سازه از تیر ورق‌های فولادی یا ورق سیاه برش خورده استفاده و با روش جوشکاری به هم متصل می‌گردند. سپس قاب‌ها و ستون‌ها نیز به صورت جداگانه با همین روش بهم بسط داده و پس از انتقال اجزا به محل نصب، با استفاده از پیچ‌و‌مهره یا جوشکاری به یکدیگر متصل می‌شوند. البته امروزه این روش ساخت در کشورهای پیشرفته به دلیل سنگین بودن، محدود بودن اجرا دهانه، قیمت بالای اجرا و… منسوخ شده است.

مزایای تولید سوله تیر ورقی

• جابه‌جایی و باز و بسته شدن راحت و آسان
• امکان نصب جرثقیل سقفی
• بازیافت قطعات
• ساخت سوله‌ها به صورت طبقاتی

معایب ساخت سوله تیر ورقی

• وزن سنگین
• محدود بودن اجرا دهانه
• قیمت اجرا بالا سازه
• امنیت پایین

کاربرد سوله تیر ورقی

به دلیل محدودیت در ابعاد و اندازه دهانه، برای خیلی از فعالیت‌ها مناسب نیست ولی می‌توان برای موارد زیر از آنها استفاده نمود:

• سوله پرورش طیور
• سوله نگهداری تجهیزات و محصولات کشاورزی
• آشیانه هواپیما
• انبار نگهداری و ذخیره سازی
• و…

۲- سوله خرپایی (Truss shed)

یکی از پیچیده‌ترین و سخت‌ترین روش‌های ساخت این سازه، روش سوله خرپایی یا سوله سبک است. این سازه بیشتر از سه دهه است که در اروپا و یک دهه در ایران تولید و ساخته می‌شود. این روش باید توسط متخصصان طراحی و ساخته شود. این سازه اگر به درستی طراحی و اجرا نشود، خسارات زیادی برای افراد به دنبال خواهد داشت. اگرچه اجرا این سازه نسبت به سایر روش‌ها ارزان‌تر است ولی به دلیل ساخت پیچیده‌ای که دارد، به خصوص در ایران افراد کمتری آن را انتخاب می‌کنند. 

مزایای استفاده از سوله خرپایی

• اجرای ارزان 
• تولید و نصب سریع
• بسیار باکیفیت و مقاوم
• انعطاف پذیری در طراحی دهانه بیش از 100 متر
• امکان نصب جرثقیل سقفی بدون محدودیت وزن
• جابه‌جایی و باز و بسته کردن آسان
• اجرا انواع پوشش برای سقف 

معایب ساخت سوله سبک

• طراحی پیچیده
• پرهزینه برای سوله‌های با ابعاد کوچک 

کاربرد سوله خرپایی

این نوع سازه بیشترین کاربرد را میان سایر نوع‌های قابل اجرا دارد:

• استفاده درمانی و بهداشتی
• برای محیط آموزشی
• استفاده به عنوان انبار
• کارخانه
• آشیانه هواپیما
• انواع مراکز تجاری و فروشگاهی
• سالن همایش و نمایشگاه 
• شهربازی و مراکز تفریحی
• پایگاه‌های نظامی
• و…

۳- سوله قوسی (Ultimate Building Machine)

از دیگر روش‌های ساخت این سازه، سوله قوسی یا UBM که در محل نصب و احداث باید ساخته شوند، زیرا به دلیل نوع سازه نمی‌توان آن را در جای دیگر ساخت و به محل نصب انتقال داد. این نوع سوله از مقاومت بالایی برخوردار و همچنین هزینه طراحی و تولید آن نیز مناسب است. جنس سقف از جنس ورق گالوانیزه یا پلی‌یورتان است و برای پوشش دیوار نیز از ساندویچ پانل استفاده می‌گردد. فراموش نکنید به علت اینکه از پوشش پلی‌یورتان در این سازه استفاده می‌شود، اصلا مناسب سوله گلخانه، درمانی، خوراکی، پرورش و نگهداری دام و طیور و… نیست. 

مزایای ساخت و تولید سوله قوسی

• دارای مقاومت بالا در برابر عوامل طبیعی 
• عایق حرارتی مناسب 
• وزن پایین 
• هزینه تولید و نگهداری مناسب
• سبک مدرن
• برای نصب نیازی به جوشکاری ندارد

معایب طراحی و اجرا سوله UBM

• محدودیت اجرا در ابعاد و اندازه سازه و دهانه
• عدم نصب جرثقیل سقفی
• نصب و اجرا فقط در محل امکان پذیر است
• امکان جابه‌جایی و انتقال ندارد
• این سازه برای هر نوع فعالیتی مناسب نیست

کاربردهای سوله قوسی یا یو‌بی‌ام 

شما از این نوع سازه می‌توانید برای فعالیت‌های زیر استفاده نمایید:

• پارکینگ خودرو
• مکان‌های ورزشی
• سالن همایش
• محیط‌های تجاری
• استفاده برای محیط‌های مسکونی

نحوه اجرا سوله UBM 

شما به سه روش می‌توانید این نوع سازه را اجرا نمایید:

• روی فونداسیون تراز در حالت صفر
• روی فونداسیون در تراز و ارتفاع بیشتر از صفر
• اجرا روی ستون

دسته‌بندی سوله از نظر طراحی و چیدمان دهانه 

علاوه بر انواعی که در بالا نام برده شد، از نظر روش‌های ساخت دهانه نیز به صورت زیر دسته بندی می‌شود:

• تک دهانه
• دو دهانه
• چند دهانه با ستون مشترک
• چند دهانه با ستون وسط مشترک
• تک شیب
• تک شیب با ستون وسط
• تک شیب متصل به سازه
• مدور 
• چند ضلعی

اصلی‌ترین و مهم‌ترین اجزای سوله چیست؟

اجزای اصلی این سازه به شرح زیر است:

• قاب اصلی یا رفتر: یکی از اصلی‌ترین اجزای سوله است که شامل ستون‌ و تیرها است.
• وال پست: نگهدارنده دیوارهای سوله است که به صورت تیر و ستون طراحی می‌شود. وظیفه اصلی آن نیز انتقال نیرو باد و زلزله به قاب اصلی سازه و جلوگیری از تخریب دیوارها است.
• استرات یا کلاف افقی: یکی از اجزای اصلی طولی در محور افقی سازه است که وظیفه اصلی آن اتصال قاب‌های اصلی به یکدیگر بوده و به استحکام سازه کمک می‌کند.
• سگراد: برای مهار کردن لایه‌های مختلف این سازه و همچنین تنظیم سختی زاویه لایه و دهانه از آن استفاده می‌شود که به آن میله مهار نیز می‌گویند.
• بادبند یا مهاربند: یکی از اصلی‌ترین اجزا این سازه برای مقاومت و استحکام در برابر عوامل طبیعی مثل باد و زلزله مهاربند است.
• لاپه یا پرلین: یک نوع تیر برای پوشش و حمل‌کردن سقف از نوع شیبدار است. چیدمان آن با توجه به نوع طراحی انتخاب می‌شود.
• سینه‌بند: یکی از اجزای اصلی برای مهار نمودن بال فشاری به پرلین و رفترها در قاب اصلی استفاده می‌گردد که از جنس ورق یا نبشی است.
• پوشش سقف و دیوار: مهم‌ترین بخش این سازه، سقف و دیوار آن است که برای جداسازی محیط استفاده می‌شود. نوع پوشش با توجه به نوع سازه انتخاب می‌گردد.

انواع پوشش سوله چیست؟

دیوار و سقف این سازه دارای پوشش‌های مختلفی است که به شرح زیر توصیف شده‌اند:

انواع پوشش سقف سوله

1. پوشش سقف ساندویچ پانل: در این روش که از محبوب‌ترین روش‌های پوشش سقف در این سازه‌ها است، مواد عایق را بین دو لایه ورق قرار می‌دهند و اصطلاحا مواد عایق بین دو لایه، به صورت ساندویچ می‌گردد.
2. پانل ساخت شده با ورق‌های گالوانیزه: برای جلوگیری از زنگ‌زدن و از بین رفتن فولاد و آهن، از پوشش‌های محافظتی مثل گالوانیزه استفاده می‌شود. همچنین برای عایق کردن آن از پشم‌شیشه یا کارتن پلاست استفاده می‌کنند.
3. پانل سقف با ورق آلومینیوم: یکی دیگر از پوشش‌های سقف مناسب این سازه استفاده از ورق آلومینیوم است که با پشم‌شیشه، فوم، کارتن پلاست و… عایق می‌شود.

پوشش دیوار سوله

شما باید با توجه به نوع استفاده و محل نصب، وزن، مقاوم بودن و… باید پوشش دیوار سازه را انتخاب نمایید. به طور کلی پوشش دیوار به شرح زیر است:

• ورق گالوانیزه
• ورق آلوزینک
• ورق آلومینیوم
• ساندویچ پانل دیواری و اجرا در ضخامت مناسب
• استفاده از آجر و سیمان
• 3D پانل
• ورق موجدار 
• دیوار ترکیبی

انواع پوشش کف سوله 

یکی از مهم‌ترین نکات برای اجرا سوله، استفاده از کفپوش مناسب با توجه به حوزه فعالیت است:

• استفاده از کفپوش بتنی
• کفپوش اپوکسی
• کفپوش پلی‌یورتان
• کفپوش لاستیکی یا گرانولی
• کفپوش PVC
• بتن ماله پروانه‌ای

مراحل اصلی برای طراحی و ساخت سوله چیست؟

 به‌ طور کلی شما برای ساخت و تولید یک سوله باید مراحل زیر را طی نمایید:

1. کمک از یک مشاوره حرفه‌ای برای احداث سوله 
2. بازدید از زمین احداث سازه برای بررسی نوع و میزان تراکم خاک
3. طراحی نقشه توسط طراحان و مهندسان حرفه‌ای با نرم‌افزار مخصوص
4. خرید تجهیزات و قطعات با توجه به نوع انتخابی سوله
5. ساخت سوله با توجه به نقشه‌های طراحی شده
6. آماده سازی محل ساخت که شامل مراحل خاکبرداری، ترازسازی، آرماتوربندی، فونداسیون و بتن‌ریزی است. 
7. حمل سوله ساخته شده به محل احداث

عمر مفید سوله چقدر است؟

همان‌طور که می‌دانیم منظور از عمر مفید یک سازه، به کیفیت، ایمن بودن، مقاومت یک سازه در طی زمان اشاره دارد. مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر عمر یک سوله، مقاومت زمین احداث، اقلیم منطقه، استفاده از مصالح باکیفیت، اجرا صحیح فونداسیون، نوع پوشش و اسکلت به کار رفته و… هستند. شما با انتخاب هوشمندانه می‌توانید عمر مفید سازه خود را افزایش دهید.

مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در قیمت سوله چیست؟

با توجه به نکاتی که در بالا ذکر شد، سوله در انواع مختلفی طراحی و اجرا می‌شود و برای اجرا هر کدام شما باید از تجهیزات و قطعات مختلفی استفاده نمایید. همچنین ابعاد و اندازه، وزن سازه، شکل سوله، اندازه دهانه، کاربری سازه، اقلیم محیط ساخت، نصب جرثقیل، هزینه فونداسیون با توجه به حجم بتن و تناژ میلگرد، هزینه پوشش انتخابی برای سقف، دیوار و کف و… از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر هزینه نهایی ساخت یک سوله است.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی دقیق سوله چیست، انواع آن، اجرا و مراحل ساخت، کاربردهای آن در صنعت و… پرداختیم. باید بدانید برای ساخت و طراحی یک سوله باید از یک تیم متخصص و حرفه‌ای استفاده نمایید تا بتوانید یک سوله ایمن و قیمت مناسب را با توجه به کاربری و فعالیت خود، تامین کنید.
برای خواندن مقالات مشابه، شما همراهان همیشگی فولادینو می‌توانید به قسمت مقالات فولادینو مراجعه کنید و همچنین از سایر خدمات ارايه شده در این سایت استفاده کنید.