ورق‌های فولادی به دو روش نورد سرد و نورد گرم تولید می‌شوند. به ورق تولیدشده به روش نورد سرد، ورق روغنی گفته می‌شود که کاربردها و مزایای خاص خودش را در صنایع مختلف دارد. این ورق نسبت به ورق‌های نورد گرم از تنوع ظاهری و استحکام بیشتری برخوردار است. درک کاربردها و ویژگی‌های این ورق می‌تواند استفاده از آن را بهینه‌تر کند.
در این مقاله، ضمن مرور ماهیت ورق روغنی و روش تولید و مشخصات آن، انواع و کاربردهای این محصول در صنعت را بر می‌شماریم. در آخر نیز نگاهی به اصلی‌ترین تولیدکننده‌های این محصول در ایران خواهیم داشت. با فولادینو همراه شده و با یکی از کاربردی‌ترین مقاطع فولادی در صنعت آشنا شوید.
فهرست این مطلب
ورق روغنی چیست؟
ورق روغنی یا نورد سرد پس از مراحل تولید اولیه که با ورق‌های نورد گرم مشترک است، تحت فرآیند سرد شدن یا Cooling در دمای اتاق و سپس نورد حرارتی قرار می‌گیرد. انجام عملیات آنیلینگ و روغن‌کاری نیز ظاهر نهایی آن را صاف و درخشان می‌کند.
ورق روغنی در ابعادی کوچکتر از ابعاد ورق نورد گرم تولید شده و به دلیل آنیل شدن می‌تواند پوشش‌های مختلفی به خود بگیرد. ضخامت این ورق، طی فرآیند نورد سرد کاهش می‌یابد؛ اما در‌عین‌حال استحکام و سختی آن نیز حدود ۲۰ درصد بیشتر از ورق‌های نورد گرم است. از دیگر مزایای این محصول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ظاهر زیباتر، درخشان‌تر و یکدست‌تر
- قابلیت تولید در ابعاد بسیار دقیق و کاربرد در صنایع نیازمند به اشکال ظریف و ابعاد دقیق
- قابلیت ماشین‌کاری و انعطاف‌پذیری عالی
- بهبود کشش سطحی نسبت به ورق نورد گرم
- مقاومت عالی نسبت به تغییر شکل و نیروهای برشی
- امکان پرداخت و پولیش سطح ورق در طیف وسیعی از حالت‌های مات و براق
باید اشاره کنیم که امکان تاب برداشتن در جوشکاری یکی از نقاط ضعف این محصول محسوب می‌شود. همچنین، به دلیل بهبود ویژگی‌های ورق روغنی نسبت به ورق نورد گرم، قیمت آن نیز افزایش می‌یابد. مجموعه فولاد سازان راه ابریشم، یکی از بازارهای اصلی آنلاین ورق نورد سرد در کشور با تامین محصولات از بهترین تولیدکننده‌های این صنعت است.
روش و مراحل تولید ورق روغنی
فرآیند تولید ورق‌های روغنی شامل مراحل زیر است:
- تولید اولیه ورق‌های فولادی و اسیدشویی آن‌ها با اسید کلریدریک در دمای ۵۰ تا ۸۵ درجه سانتی‌گراد
- قرار گرفتن ورق تولید شده در دمایی بین دمای اتاق و ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد و سرد شدن آن
- روغن اندود کردن ورق‌ها به روش‌های پاشش مستقیم یا پاشش مداربسته. این فرآیند به کاهش فشار نورد بر ورق، به‌دست‌آمدن سطح یکدست‌تر و مقاومت بیشتر در برابر خوردگی منجر می‌شود. دلیل نام‌گذاری ورق روغنی، این مرحله است.
- عبور ورق در بازه‌ی دمایی ذکرشده از بین غلتک‌های نورد، تحت فشار و کشش زیاد. به این فرآیند، نورد سرد گفته می‌شود.
- شستشوی الکترولیتی. در این مرحله، آلودگی‌های احتمالی به‌وجود‌آمده در طول نورد سرد برطرف می‌شوند.
- آنیل‌کردن ورق. به این فرآیند بازپخت هیدروژنی هم گفته می‌شود. آنیلینگ، شامل گرمادهی فولاد در کوره‌های مخصوص به‌منظور بازگشت و تقویت ویژگی‌های شیمیایی و مکانیکی فولاد است.
- نورد پوسته‌ای یا تمپر رولینگ؛ به‌منظور رفع اعوجاجات احتمالی به‌وجود‌آمده در ورق، طی مراحل قبلی
- پرداخت نهایی
ورق نهایی می‌تواند به‌همان‌صورت استفاده شده و یا به‌عنوان ورق پایه برای تولید ورق‌های گالوانیزه، سفید یا رنگی استفاده شود.
ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که تفاوت اساسی روش‌های نورد سرد و نورد گرم، دمای فرآیند نورد در آن‌هاست. اگر دمایی که در آن، فلز، تحت فرآیند نورد قرار می‌گیرد، نصف یا کمتر از نصف دمای ذوب فلز باشد، به آن فرآیند، نورد سرد گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: تفاوت فولاد با نورد سرد و نورد گرم
انواع ورق روغنی
ورق روغنی بر اساس آلیاژ فولاد اولیه و ویژگی‌های مکانیکی‌اش به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. تفاوت ویژگی‌های مکانیکی این ورق‌ها ناشی از تفاوت آلیاژ و نیز جزئیات عملیات نورد سرد است که ورق، تحت آن‌ها قرار گرفته است. در این بخش، انواع مهم این محصول را معرفی می‌کنیم.
ورق معمولی ST12
اگر بپرسید که پرکاربردترین ورق روغنی چیست؟ پاسخ ورق ST12 است. این ورق، پایین‌ترین کشش را در میان دیگر انواع داشته؛ اما کاربرد آن گسترده‌تر است. خمکاری این محصول تا ۴۵ درجه بوده و قابلیت جوشکاری و برش‌کاری آن نیز مناسب ارزیابی می‌شود. قیمت ورق ST12، ارزان‌تر از دیگر انواع ورق‌های روغنی است. درصد کربن، منگنز و فسفر این محصول نسبت به دیگر انواع ورق‌های روغنی بیشتر است.
ورق روغنی نیمه کششی ST13
کشش ورق ST13 نسبت به ورق ST12 بیشتر بوده و تا ۹۰ درصد ارزیابی می‌شود. این محصول با عمق پرسکاری کم، استفاده می‌شود. ورق ST13 در تولید محصولاتی که نیاز به شکل دهی متوسط دارند به‌کار می‌رود. درصد کربن این محصول نیز دوسوم ورق ST12 بوده که سبب نرمی بیشتر آن شده است.
ورق روغنی فوق کششی ST14
ورق ST14 نسبت به دیگر ورق‌های روغنی، نرم‌تر و کشسان‌تر بوده و به همین دلیل در صنایعی که نیازمند به پرسکاری عمیق هستند، استفاده می‌شود. در آلیاژ فولاد این محصول، علاوه بر کاهش درصد کربن، منگنز و فسفر، شاهد کاهش درصد گوگرد نیز نسبت به دیگر انواع ورق روغنی هستیم.
دیگر انواع ورق روغنی
ورق‌های روغنی در انواع فرعی‌تر نیز تولید می‌شوند. ورق ST16، یکی از آن‌هاست که نرمی و شکل‌پذیری بیشتری نسبت به ورق ST14 دارد. ورق‌های لعاب‌پذیر یا EK2 و ضدسایش یا QSTE نیز کاربردهای خاص خودشان را در صنایعی مانند خودروسازی یا ساخت اجاق‌گاز و لوازم خانگی دارند.
کاربرد ورق روغنی
به‌طور‌خاص، ویژگی شکل‌پذیری و قابلیت انجام عملیات حساس و دقیق روی ورق‌های روغنی، کاربردشان را گسترده کرده است. در این بخش، مهم‌ترین این کاربردها را بررسی می‌کنیم.
لوازم خانگی دکوراسیون داخلی
شاید بتوان گفت که بیشترین کاربرد ورق روغنی در صنایع تولید لوازم خانگی است. اجاق گاز، ماکروویو، یخچال، ماشین لباس‌شویی و ظرف‌شویی برخی از این وسایل هستند. علاوه بر لوازم خانگی، از ورق‌های روغنی در تولید مبلمان، کابینت، تجهیزات روشنایی مانند آباژور و لوازم دکوراتیو خانگی نیز استفاده می‌شود.
تولید دیگر مقاطع فولادی
از ورق روغنی در تولید انواع میلگرد، تسمه، میله، لوله، پروفیل و دیگر مقاطع فولادی به‌وفور استفاده می‌شود. این مقاطع نیز هرکدام کاربردهای خودشان را در صنایعی مانند ساختمان‌سازی، ماشین‌آلات و ساخت سازه‌های فلزی مانند سوله و انبار دارند.
صنعت ساختمان‌سازی
ورق‌های روغنی به اشکال مختلفی مانند پروفیل و غیره در ساختمان‌سازی استفاده می‌شوند. به‌ویژه، نوع گالوانیزه یا رنگی این محصول در نمای ساختمان به‌وفور استفاده می‌شود. درب و پنجره و کانال‌های کولر نیز از دیگر محل‌های کاربرد ورق روغنی در ساختمان‌سازی هستند.
صنعت خودروسازی
از ورق روغنی در ساخت بدنه‌ی خودروها استفاده می‌شود. بدنه‌ی خودرو نیاز به پرسکاری‌های ظریف با عمق‌های متفاوت دارد که ورق نورد سرد به‌خوبی این نیاز را برآورده می‌کند. همچنین استفاده از این ورق، مانع از پارگی یا شکستگی بدنه در تصادفات می‌شود. علاوه بر این، از ورق‌های روغنی در تولید لوله‌های اگزوز نیز استفاده می‌شود. دوام بالای این محصول در برابر مواد شیمیایی، دلیل این کاربرد است.
دیگر کاربردهای ورق نورد سرد عبارتند از:
- ساخت تابلوهای تبلیغاتی
- ساخت تجهیزات کشاورزی
- ماشین‌های چمن‌زنی
- مخازن آب و سوخت
- ساخت فایل‌ها و کمدهای فلزی
بیشتر بخوانید: انواع ورق فلزی و کاربردهای آن
مشخصات ورق روغنی چیست؟ (عرض استاندارد – ضخامت – جدول وزنی)
همانطور که گفتیم، یکی از ویژگی‌های ورق روغنی ، ضخامت پایین آن است. این ورق معمولا در ابعاد ۰٫۳ تا سه میلیمتر تولید می‌شود. ضخامت ورق با درجه‌ی آن بیان می‌شود، به‌طوریکه هرچه درجه بالاتر باشد، به معنی ضخامت کمتر است. نکته‌ی مهم در مورد ورق‌های روغنی، تلرانس پایین ضخامت آن‌ها، یعنی امکان تولید این محصول با دقت بسیار بالاست.
عرض استاندارد ورق روغنی بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ سانتی‌متر است. هرچند که طبق استاندارد BS EN 10130 این مقدار می‌تواند تا ۶۰ سانتی‌متر نیز کاهش پیدا کند. در کشور ما تولید‌کننده‌ها، این ورق را عمدتا به طول دو یا ۲٫۵ متر تولید می‌کنند. وزن ورق نورد سرد نیز تقریبا برابر با وزن آهن بوده و از فرمول زیر به دست می‌آید:
- وزن (کیلوگرم): حاصلضرب چگالی فولاد (برابر با ۷٫۸۵)در ضخامت (میلیمتر) در طول (متر) در عرض (متر)
لازم به ذکر است که ورق‌های روغنی، تاریخ مصرف دارند که عمدتا حدود هشت ماه است. آن‌ها پس از این تاریخ نمی‌توانند تحت عملیات پرسکاری، ماشین‌کاری یا خمکاری قرار بگیرند.
کارخانجات تولید کننده ورق روغنی در ایران
کشور ما یکی از قطب‌های جهان در صنعت فولاد محسوب می‌شود. بسیاری از تولیدکننده‌های ایرانی، ورق روغنی را نیز در سبد محصولات خود دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کارخانه فولاد مبارکه اصفهان؛ با عرض ۶۰ تا ۶۹ سانتی‌متر، وزن چهار تا ۱۰٫۸ کیلوگرم. این کارخانه، نخستین تولیدکننده ورق روغنی در ایران است.
- کارخانه فولاد غرب آسیا؛ با تولید ۱٫۵ میلیون تن ورق نورد سرد در سال و تنوع بالا در عرض و ضخامت
- صنایع فولاد هفت الماس؛ با عرض ۷۲۰ تا ۱۲۸۰ میلیمتر و ضخامت ۰٫۱۸ تا ۲٫۵ میلیمتر
- کارخانه فولاد اکسین اهواز؛ این کارخانه، همه‌ی انواع این ورق را تولید می‌کند.
سخن آخر
ورق روغنی یکی از پرکاربردترین مقاطع فولادی در صنایع مختلف به‌ویژه ساخت‌وساز، خودروسازی، لوازم خانگی و دکوراسیون داخلی است. این محصول، طی فرآیندی به نام نورد سرد تولید شده و تحت فرایندهایی مانند آنیلینگ، نورد پوسته‌ای و روغن‌کاری قرار می‌گیرد. استحکام و شکل‌پذیری ورق‌های روغنی، نسبت به ورق نورد گرم بیشتر بوده و به همین دلیل در صنایعی که نیازمند پرسکاری دقیق هستند، کاربرد دارند. مجتمع‌های تولیدی متعددی از جمله فولاد مبارکه اصفهان و فولاد غرب آسیا این محصول را در کشور ما تولید می‌کنند.
شما می‌توانید به منظور اطلاع از قیمت ورق روغنی به وبسایت فولادینو مراجعه کرده و با استفاده از مسیرهای مشخص شده، اقدام به خرید محصول موردنظر خود کنید.